Tegoroczna ogólnopolska kampania „Masz prawo do mediacji” w ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Mediacji przypadała w Polsce na dzień 15 października wchodzącego w Tydzień Mediacji. Obchody mają na celu upowszechnienie idei mediacji jako narzędzia rozwiązywania sporów bez udziału sądu. W naszym kraju ma już wieloletnią tradycję, przyjmując formy cyklicznych przedsięwzięć podejmowanych przez różne środowiska: naukowe, akademickie, sędziowskie, mediatorów, prawników, przez Służbę Więzienną, Policję, prokuratury, ośrodki pomocy społecznej, samorządy, szkoły, przedstawicieli otoczenia biznesu, organizacje pozarządowe, media, itp.
Mediacja, to próba doprowadzenia do ugodowego, satysfakcjonującego strony rozwiązania sporu na drodze dobrowolnych negocjacji prowadzonych przy udziale neutralnego i bezstronnego mediatora.
Jest zalecana w większości sporów: cywilnych, rodzinnych, gospodarczych, rówieśniczych i karnych
Co najistotniejsze – ugoda zawarta przed mediatorem po jej zatwierdzeniu przez Sąd, podlega wykonaniu tak jak orzeczenie sądu. Każdy z obywateli ma prawo do mediacji, a więc prawo to, niewątpliwie przysługuje także skazanym, odbywającym karę pozbawienia wolności. Nie powinno się zatem wykluczać prowadzenia mediacji w warunkach izolacji więziennej, z udziałem skazanych. Właśnie w tym aspekcie nabiera ona szczególnego znaczenia, przybierając formę sprawiedliwości naprawczej. Mowa tu o mediacji pomiędzy skazanym a pokrzywdzonym, przeprowadzonej na etapie postępowania wykonawczego. I choć wydawać by się mogło, że wiele trudności praktycznych może wywoływać sposób i tryb prowadzenia postępowania mediacyjnego w warunkach izolacji więziennej, gdzie z różnych względów poprowadzenie bezpośredniego spotkania skazanego z pokrzywdzonym nie będzie możliwe, to jednak mediator może prowadzić postępowanie mediacyjne w sposób pośredni – przekazując każdemu z uczestników postępowania mediacyjnego – informacje, oczekiwania, propozycje i zajmowane przez drugą stronę stanowisko, pomagając w osiągnięciu porozumienia, a w efekcie do zawarcia ugody.
Pomiędzy skazanym a pokrzywdzonym możliwa jest też mediacja elektroniczna (e-mediacja) ułatwiająca proces rozwiązywania konfliktu
Mediacja elektroniczna polega na tym, że mediator prowadzi posiedzenie mediacyjne przy użyciu środków porozumiewania się na odległość, tj. za pośrednictwem poczty elektronicznej, komunikatora internetowego, telekonferencji, wideokonferencji. Walory mediacji elektronicznej zaczęto doceniać zwłaszcza w tym roku – przy dynamicznie zmieniającej się sytuacji epidemiologicznej, wymagającej dystansu społecznego i zmiany form nawiązywania bezpośrednich kontaktów międzyludzkich.
Choć popularność mediacji z roku na rok wzrasta, to jest wciąż zbyt mało docenianą metodą alternatywnego sposobu rozwiązywania sporów
Dlatego podejmowane są różnorodne działania mające na celu jej promocję. W Wyższej Szkole Kryminologii i Penitencjarystyki w Warszawie, wiodącym działaniem w tym zakresie jest realizacja projektu pn. „Pilotaż programu wdrażającego ideę sprawiedliwości naprawczej na terenie Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Lublinie”, sfinansowanego ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.
Głównym celem projektu jest zmniejszenie powrotności do przestępstw oraz poprawa sytuacji osób pokrzywdzonych przestępstwem
Narzędziem, który ma wspierać ten cel jest. m.in. mediacja. W okresie realizacji pilotażu wdrażającego ideę sprawiedliwości naprawczej, zaplanowanego w okresie od kwietnia 2020 r. do czerwca 2022 r. rozpowszechnianie idei mediacji i sprawiedliwości naprawczej odbywa się poprzez takie działania jak: podniesienie kwalifikacji pracowników i funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz kuratorów sądowych w ramach organizowanych we WSKiP studiów podyplomowych z zakresu mediacji i sprawiedliwości naprawczej (w porozumieniu z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim Jana Pawła II); przygotowanie pokoi mediacji na terenie wszystkich jednostek penitencjarnych Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Lublinie; prowadzenie w tych jednostkach dyżurów mediatorów z możliwością mediacji; edukacja społeczeństwa na temat mediacji oraz prowadzenie badań dotyczących przebiegu pilotażu programu sprawiedliwości naprawczej.
Również jednostki penitencjarne z okręgu lubelskiego, objęte pilotażem, aktywnie włączają się w tegoroczne obchody Międzynarodowego Dnia i Tygodnia Mediacji
Powołani w tych jednostkach – spośród funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej – koordynatorzy ds. mediacji zadbali o ty, by uruchomić w zakładach karnych oraz aresztach śledczych, szeroko zakrojoną akcję informacyjną na temat mediacji. Dystrybuowane są ulotki i publikacje o mediacji, prowadzone są spotkania informacyjne z osadzonymi i kadrą penitencjarną, w radiowęzłach emitowane są audycje o alternatywnych sposobach rozwiązania sporów, zapraszani są mediatorzy-eksperci od rozwiązywania sporów, ogłaszane są różnego rodzaju konkursy przybliżające istotę mediacji i sprawiedliwości naprawczej. W te działania równie aktywnie włączają się zawodowi kuratorzy sądowi. Przyświeca temu jeden cel – zwiększenie świadomości o tym, że każdy ma prawo do mediacji, a skorzystanie z tego prawa zależy do dobrej woli obu stron sporu.
Więcej informacji na temat mediacji można uzyskać na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/mediacje oraz na stronie www.mediacja.gov.pl
Warto też sięgnąć do artykułu udostępnionego na stronie internetowej Zakładu Karnego w Opolu Lubelskim, z którego można dowiedzieć się nie tylko o projekcie realizowanym przez WSKiP, ale także o działaniach podejmowanych w ZK w Opolu Lubelskim, w ramach tegorocznych obchodów TygodMediacji: https://sw.gov.pl/aktualnosc/zaklad-karny-w-opolu-lubelskim-miedzynarodowy-tydzien-mediacji-w-zakladzie-karnym-w-opolu-lubelskim