Tegoroczny Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem przypada od 21 lutego do 27 lu
Tegoroczny Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem przypada od 21 lutego do 27 lutego. Akcja koordynowana jest przez Ministerstwo Sprawiedliwości. W tym czasie zwraca się szczególną uwagę na uprawnienia przysługujące osobom pokrzywdzonych przestępstwem, na potrzeby tych osób, na różne możliwości udzielenia im wsparcia oraz przekazywania kluczowych informacji w tym zakresie.
Działania Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości wpisujące się w rozwój systemu pomocy dla osób pokrzywdzonych przestępstwem przy wsparciu finansowym ze środków Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej zwanym Funduszem Sprawiedliwości.
W akcję Tygodnia Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem wpisują się też działania Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości, która jest realizatorem projektu pn. „Pilotaż programu wdrażającego ideę sprawiedliwości naprawczej na terenie Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Lublinie” sfinansowanego ze środków Funduszu Sprawiedliwości. Dysponentem tego funduszu celowego jest Minister Sprawiedliwości. Projekt kładzie nacisk na wsparcie i rozwój systemu pomocy dla osób pokrzywdzonych przestępstwem oraz skuteczną readaptację skazanych a narzędziem, które wspiera ten cel jest program wdrażający ideę sprawiedliwości naprawczej oraz mediacja na terenie Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Lublinie. W ramach realizowanego projektu, na terenie Lubelszczyzny i Zamojszczyzny, ze środków Funduszu Sprawiedliwości sfinansowane są m.in. mediacje pomiędzy skazanymi, osadzonymi w zakładach karnych i aresztach śledczych osobami pokrzywdzonymi przestępstwem. Mediacje prowadzą mediatorzy zrzeszeni w Centrum Arbitrażu i Mediacji w Lublinie, z którym nasza Uczelnia podpisała umowę o współpracy w zakresie organizowania i prowadzenia spotkań informacyjnych dotyczących polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji, w tym także organizowania i prowadzenia mediacji z udziałem osadzonych z jednostek penitencjarnych usytuowanych w okręgu lubelskim i z udziałem osób pokrzywdzonych przestępstwem. Projekt będzie realizowany do czerwca 2022 r. a biorą w nim udział następujące jednostki penitencjarne: Areszt Śledczy w Lublinie, Zakład Karny w Białej Podlaskiej, Oddział Zewnętrzny w Zabłociu, Zakład Karny w Chełmie, Zakład Karny we Włodawie, Zakład Karny w Opolu Lubelskim, Areszt Śledczy w Krasnymstawie, Zakład Karny w Hrubieszowie oraz Zakład Karny w Zamościu i Oddział Zewnętrzny w Zamościu.
Ponadto, w ramach Tygodnia Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem, prowadzona jest również akcja informacyjna, skierowana do studentów i słuchaczy Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości za pośrednictwem Uczelnianej Platformy Edukacyjnej SWWS.
Więcej na temat projektu pod linkiem: https://mediacjaisprawiedliwoscnaprawcza.pl/ a także pod linkiem: https://sw.gov.pl/strona/okregowy-inspektorat-sluzby-wieziennej-w-lublinie-mediacje
Co to jest mediacja i jakie korzyści stwarza dla osoby pokrzywdzonej przestępstwem?
Mediacja jako forma sprawiedliwości naprawczej jest procesem, który umożliwia osobom pokrzywdzonym przez przestępstwo, oraz tym odpowiedzialnym za pokrzywdzenie, jeżeli dobrowolnie wyrażają zgodę, aby przy pomocy przeszkolonej i bezstronnej osoby trzeciej (mediatora) aktywnie uczestniczyć – często w formie dialogu – w rozwiązaniu sprawy powstałej w konsekwencji popełnienia tego przestępstwa. Inne istotne zasady mediacji jako formy sprawiedliwości naprawczej to: dobrowolność; dialog prowadzony w przemyślany sposób i z szacunkiem; równa troska o potrzeby i interesy osób uczestniczących; wspólna ugoda oparta na porozumieniu; skupienie uwagi na naprawieniu szkody, reintegracji i osiągnięciu wzajemnego zrozumienia; unikanie dominacji; poufność.
Mediacja umożliwia pokrzywdzonemu wyrażenia swoich uczuć, poczucia krzywdy i straty, a także wyrażenia oczekiwań i potrzeb. Umożliwia uzyskania od sprawcy przestępstwa przeproszenia, kompensaty poniesionych strat lub doznanych krzywd np. w postaci zadośćuczynienia moralnego czy finansowego. Z kolei osobie skazanej mediacja umożliwia przejęcia odpowiedzialności za skutki przestępstwa oraz podjęcia przez skazanego związanych z tym działań, w szczególności takich jak: przeproszenie pokrzywdzonego, wyrażenie skruchy, naprawienie szkody wyrządzonej czynem zabronionym, kompensacja szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu, zadośćuczynienie moralne i/lub materialne. itp.
Czy mediacja ze skazanym jest możliwa i czy osoba pokrzywdzona przestępstwem ma wpływ na zawarcie satysfakcjonującego porozumienia?
W latach 2020-2021, w ramach realizowanego projektu, mediatorzy Centrum Arbitrażu i Mediacji w Lublinie współpracujący ze Szkołą Wyższą Wymiaru Sprawiedliwości, przeprowadzili z udziałem skazanych ponad 90 mediacji zakończonych ugodą. Stronami tychże mediacji byli przede wszystkim osoby skazane oraz osoby pokrzywdzone przestępstwem. Należy podkreślić, że koszty mediacji przeprowadzonych w ramach projektu pilotażowego sfinansowane są ze środków Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej zwanym Funduszem Sprawiedliwości. Więcej informacji na temat Funduszu Sprawiedliwości można uzyskać pod linkiem: https://www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl/
Dobrowolne mediacje, w ramach realizowanego projektu pilotażowego, mogą być prowadzone na sesji wspólnej z udziałem osoby pokrzywdzonej przestępem oraz skazanego (mediacje bezpośrednie) lub na sesjach odrębnych z każdą z tych stron oddzielnie (mediacje pośrednie/wahadłowe), a także bez wyznaczenia spotkań mediacyjnych, jeżeli strony zgodzą się na przeprowadzenie mediacji bez spotkania mediacyjnego. Pomiędzy skazanym a pokrzywdzonym możliwa jest też mediacja elektroniczna (e-mediacja) polegająca na tym, że mediator prowadzi posiedzenie mediacyjne przy użyciu środków porozumiewania się na odległość, tj. za pośrednictwem poczty elektronicznej, komunikatora internetowego, telekonferencji, wideokonferencji np. za pośrednictwem Skype (o ile w warunkach izolacji więziennej spełnione są warunki techniczne do prowadzenia mediacji elektronicznej, a uczestnicy mediacji i mediator dysponują sprzętem oraz łączem internetowym i umiejętnościami niezbędnymi do uczestnictwa w mediacji prowadzonej z wykorzystaniem elektronicznych środków łączności).
Wszczęcie mediacji może nastąpić w szczególności: na wniosek uczestnika projektu – jednej ze stron pod warunkiem, że pozostałe strony wyraziły zgodę na mediację. Uczestnikiem projektu jest osoba zainteresowana udziałem w mediacji realizowanej na zasadach określonych w Regulaminie, która zainicjowała prowadzenie mediacji pozasądowej składając deklarację udziału w projekcie w celu rozwiązania sporów powstałych w wyniku przestępstwa. Regulamin i dokumenty stanowiące podstawę do wszczęcia mediacji pozasądowej w ramach projektu dostępne są na stronie internetowej projektu https://mediacjaisprawiedliwoscnaprawcza.pl/ w zakładce „Dokumenty do pobrania”. O udostępnienie formularzy w sprawie wszczęcia mediacji, można też zwrócić się do mediatora prowadzącego działania projektowe na terenie danego zakładu karnego lub aresztu śledczego, a także do funkcjonariuszy koordynatorów ds. mediacji i sprawiedliwości naprawczej (mjr Joanna Turowska – Areszt Śledczy w Lublinie ul. Południowa 2; st. kpr. Piotr Lipczuk – Zakład Karny w Zamościu ul. Okrzei 14) bądź do funkcjonariuszy wyznaczonych do współpracy z ww. koordynatorami oraz z mediatorami pełniącymi dyżury w poszczególnych jednostkach penitencjarnych. O udzielenie informacji w tym zakresie można też zwrócić się do kuratorów sądowych lub sędziów koordynatorów ds. mediacji w Sądzie Okręgowym w Lublinie i w Sądzie Okręgowym w Zamościu.
W jaki sposób pokrzywdzony, który wziął udział w mediacji ze skazanym w ramach realizowanego projektu, mógłby wyrazić swoją opinię i podzielić się swoim doświadczeniem z uczestnictwa w mediacji?
Osoba pokrzywdzona będąca uczestnikiem mediacji ze skazanym, może wyrazić – w sposób anonimowy – swoją cenną opinię na temat mediacji przeprowadzonej w ramach realizowanego projektu za pomocą elektronicznego formularza google dostępnego pod linkiem https://forms.gle/SBJ6qACyY1YEn5HWA
Kwestionariusz wywiadu i opinii – doświadczenia uczestników mediacji cz. B dot. osób pokrzywdzonych, można też pobrać i wydrukować ze strony internetowej projektu https://mediacjaisprawiedliwoscnaprawcza.pl/ w zakładce „Dokumenty do pobrania”, a po wypełnieniu przesłać go listownie (bez wskazywania nadawcy- anonimowo) na adres: Szkoła Wyższa Wymiaru Sprawiedliwości Kampus mundurowy w Kaliszu ul. Wrocławska 193-195, 62-800 Kalisz, z dopiskiem „Ankieta cz. B – projekt pilotażowy”. Kwestionariusz ten został opracowany przez członków zespołu badawczego na potrzeby realizacji przez Szkołę Wyższą Wymiaru Sprawiedliwości projektu pn. „Pilotaż programu wdrażającego ideę sprawiedliwości naprawczej na terenie Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Lublinie”. Zebrane informacje posłużą do poznania przydatności projektu pilotażowego, a w szczególności do analizy przydatności wprowadzenia mediacji „po wyroku” w celu zmniejszenia powrotności skazanych do przestępstwa oraz poprawy sytuacji osób
pokrzywdzonych przestępstwem. Zebrane opinie będą pomocne również przy opracowaniu raportu końcowego z przebiegu projektu pilotażowego, a ponadto umożliwią wprowadzenie w przyszłości ewentualnych zmian w procedurze mediacji, aby zwiększyć jej skuteczność.
Jaki udział ma Służba Więzienna w przedsięwzięciach na rzecz pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwem?
W zakładach karnych i aresztach śledczych biorących udział w projekcie, Służba Więzienna wyznaczyła, spośród swoich funkcjonariuszy, opiekunów oraz koordynatorów ds. mediacji i sprawiedliwości naprawczej, którzy m.in. koordynują organizowanie i prowadzenie przez mediatorów spotkań mediacyjnych oraz dyżurów na terenie jednostek penitencjarnych. W ramach realizowanego projektu, na terenie zakładów karnych i aresztów śledczych, Służba Więzienna udostępniła też swoją infrastrukturę lokalową i techniczną, z możliwością zagospodarowania na pokoje mediacyjne. W pokojach mediacyjnych, wyposażonych ze środków projektu, możliwe jest prowadzenie spotkań informacyjnych na temat mediacji oraz mediacji pomiędzy skazanymi a osobami pokrzywdzonymi przestępstwem (także za pośrednictwem komunikatora Skype). W jednostkach okręgu lubelskiego prowadzone są m.in. systematycznie akcje informacyjno – edukacyjne, których głównym celem jest przekazanie szeroko rozumianej wiedzy na temat możliwości pomocy ofiarom przestępstw, a do skazanych kierowane są programy z zakresu kształtowania umiejętności społecznych i poznawczych, zwracające uwagę na cierpienie ofiar i potrzebę ochrony ich interesów oraz potrzebę niesienia im pomocy.
Więcej na temat przedsięwzięć SW pod linkami:
https://sw.gov.pl/strona/okregowy-inspektorat-sluzby-wieziennej-w-lublinie-mediacje
Informacja dodatkowa o możliwości uzyskania nieodpłatnych porad prawnych, obywatelskich i mediacji
Osoby potrzebujące pomocy prawnika, doradcy lub mediatora, mogą skorzystać z nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego lub mediacji. Z pomocy tej może skorzystać każdy, kto znajduje się w sytuacji, w której nie może ponieść kosztów odpłatnej pomocy i złoży takie oświadczenie w punkcie, w którym świadczona jest nieodpłatna pomoc, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie lub nieodpłatna mediacja. Darmową pomoc można uzyskać w ponad 1500 punktach nieodpłatnej pomocy prawnej w całym kraju. W każdym powiecie działają co najmniej dwa takie punkty. Informację o najbliższym punkcie można uzyskać m.in.: w starostwie powiatowym, w urzędzie gminy, w urzędzie miasta, na stronach internetowych urzędu starostwa powiatowego i urzędów gmin na obszarze tego powiatu, na stronie internetowej o darmowej pomocy prawnej oraz o nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim – dostępnej pod linkiem https://np.ms.gov.pl/ oraz na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/gov/skorzystaj-z-darmowej-pomocy-prawnej
Opracowanie: ppor. Anna Gmurowska
